Transcription
23 december 1997
L.A.
als je op iemand gesteld bent, bestaat de behoefte met zekere regelmaat die ander te zien en te spreken. Bij sommige voel je die behoefte bijna dagelijks bij anderen is een jaarlijkse ontmoeting voldoende. De frequentie zegt niet alles over de diepte van de gevoelens, wel over de aard van de vriendschap c.q. liefde. De inhoud bepaalt de vorm (B.V. Lot zie ik 1x per 3 maanden, Elzelien 1x per week; beiden even dierbaar. En toch, als Daan van José in drie maanden slechts enkele kaartjes krijgt, begin ik (en hij, denk ik, ook) wel te twijfelen over de inhoud van haar gevoelens.
De trouw en toewijding van mijn kind in aanmerking genomen, kan ik een licht gevoel van verontwaardiging niet onderdrukken. Als je werkelijk op iemand geteld bent, geef je tekens om te voorkomen, dat de ander wegglijdt, onverschillig wordt (uit zelfbehoud) Toch?
Behalve als je denkt dat de gevoelens niet wederzijds zijn, als je geen recht denkt te hebben op de ander, gun je hem (haar) zijn (haar) eigen leven. Dan laat je het geluk van de ander prevaleren boven je eigen geluk, maar door gebrek aan communicatie ten gevolge van afstand hetzij onvermogen kunnen wat dat betreft misverstanden ontstaan.
Dit soort opoffering (lees het verhaal van de "Kleine Zeemeermin" er nog eens op na) is alleen zinvol als het de ander wezenlijk gelukkig maakt. Dat is hier niet he geval lijkt mij.
Liefde zou gelukkigmakend, voedend en inspirerend moeten en kunnen zijn; vaak maakt het echter ongelukkig. Is vriendschap daarom te prefereren boven liefde? Door jezelf liefde te ontzeggen uit angst of uit kwetsbaarheid, ontzeg je jezelf ook de ervaring van de volledigheid en intensiteit, die het volle leven biedt. In het grootste geluk ligt het grootste verdriet verborgen. Op dit moment is deze stelling van toepassing op HJ's ouders.
Overigens denk ik, dat er in de praktijk nauwelijks sprake is van een keuze. Vallen en opstaan hoort bij het leven; we komen er niet onderuit en we worden uiteindelijk "meer mens"van. Uiteindelijk kan verlies soms meer winst betekenen, ook om de zin van groei, zeker als er nog een leven voor je ligt.
Ik bestelde in opdracht van Mammie het boek "Gratwanderungen." De briefwisselingen van Louise Rinses met Karl Rahner, mijn kerst cadeau, waar kik stiekem alvast in bladerde. Een "unwerfende"etuigenis van een liefde op afstand van twee gelijkgestemde zielen. Het maakte mij er plotseling weer van bewust hoe bevrijdend, stimulerend en inspirerend een briefwisseling kan zijn, zonder de rem van conventies,
zonder terughoudendheid, die onze medemenselijkheid en verantwoordelijkheid ons oplegt. Door "zelfcensuur" kunnen zoveel energie en gedachten zinloos verloren gaan. Het volle -en waarachtig leven worden vaak overschaduwd door de conventie (en de schijn !) van de dagelijkse werkelijkheid i.e. een Contradictio in terminis
(Nu ik meer brieven van de briefwisseling tussen Louise Rinses met Karl Rahner gelezen heb, zie ik dat dit ook voor hen gold.)
Het is nu bijna 00.02 uur d.w.z. 20.00 uur in Curaçao. Na een dag lanterfantend en lezend, luierend in de zon zit je waarschijnlijk aan het diner. Vandaag kreeg ik de "denker onder een palmboom" als levensteken. Wat doe je, wat zie je, wat denk je, wat lees je? Daar kreeg ik gen zicht op. Of leef je werkelij in een vacuüm al vacarend?
"Leven is een toestand, waarbij het voorgevoel ontstaat
of bestaat dat het hoogste geluk bereikbaar is," schreef je. (zelf bedacht?) Goethe (1749-1832 zei het iets anders: "
Im Vorgefühl von solchem hohen Gluck geniess ich jetz den höchsten Augenblick."
Ik realiseer me de laatste tijd steeds vaker, in verband met het ouder en zwakker worden an onze ouders, dat er in elk leven een tijd komt, waarin de verwachting plaatsmaakt voor het onontkoombare besef van eindigheid. Soms is de toestand zo ondragelijk en mensonterend zodat de eindigheid de enige uitkomst blijft. Ik ben ervan overtuigd dat het einde, de manier waarop je afstand neemt, het afscheid verwerkt en aanvaardt, bepaald wordt door het leven, dat eraan vooraf ging.
Niemand doet vrijwillig afstand van het leven, van een gelukkig geliefd mens al helemaal niet. 'Sed non modo,"(maar niet alleen ?) Nog één keer de sneeuwvlokken zien, of geliefde mensen te kunnen omarmen.Een gelukkig mens klampt zich vast aan elk sprankje hoop.
Toch denk ik dat de terugblik op een vol, intens en integer geleefd leven tot aanvaarding leidt. Alleen spijt veroorzaakt strijd en verzet, voldoening en tevredenheid verschaffen de moed tot overgave. Ook voor de nabestaanden.
Het verloren geluk maakt droevig, maar de herinnering aan geluk geeft troost.
De verloren mislukking maakt wanhopig, geeft voedsel aan spijt en berouw en het afschuwelijke verdriet over het onherstelbare. Zoals ook gescheiden mensen last van onvermogen en mislukking met zich mee blijven dragen. Het leven stelt hoge eisen, de samenleving stelt hoge eisen aan het individu. De samenleving is een kader van ordening, in feite een noodmaatregel, die de vrijheid van het individu, en daardoor vaak zijn creativiteit, indamt, maar de noodtoestand voorkomt. Regels en wetten zijn noodzakelijk in de overvolle mensenwereld. Velen zullen zich vrij moeiteloos in dat kader voegen, omdat het zekerheid en veiligheid biedt. Maar er zullen ook altijd mensen zijn die, soms tegen wil en dank, grensoverschrijdend zijn, lastpakken, die zich hun eigen leven en dat van anderen vaak moeilijk maken, maar ook intenser, die moeilijker leven en daardoor waarschijnlijk ook moeilijker sterven.
Hoe dan ook, aangepast of onaangepast gedrag wordt altijd bepaald door dat ene grote streven naar geluk ingegeven door het voorgevoel dat dat bereikbaar is. Het grootste geluk hebben de mensen die zich zonder (of ondanks) vragen, twijfels of strijd weten aan te passen aan de bestaande omstandigheden; het gegeven kader. Bestaat dat? Als ik het voorbeeld van HJ's ouders beschouw, lijkt dat mogelijk, de volkomen harmonie. Nu ben ik aangeland bij de emotie, die al deze gedachten heeft opgeroepen. Emotie, die tot deze gedachten leidt.
Ervaring; Ik doe veel ervaring op deze dagen, die ik, zoals gewoonlijk, wil delen.
Het leven leek in rustiger vaarwater te komen. Ik had me erbij neergelegd dit jaar niet meer te schilderen en me te richten op het wegwerken van achterstand op vele fronten, wat leek te gaan lukken en het neerslachtige gevoel van het laatste halfjaar (of langer misschien?) begon plaats te maken voor nieuwe plannen. Ik laat het niet los, maar probeer me neer te leggen bij omstandigheden, die mijn eigen leven en streven nu ondergeschikt maken.
Hj's vader is na een week in het ziekenhuis in Lugano, waar hij opgenomen werd n.a.v. zware neurologische uitvalsverschijnselen overgevlogen naar het AMC. Patrick heeft zich weer een toegewijde vriend en arts betoond en heeft alles in het werk gesteld om te redden wat er te redden is. Maar na vele onderzoeken wordt heel langzaam maar zeker duidelijk dat de toekomst er voor PK heel somber uitziet en vandaag liet hij voor het eerst onomwonden weten, dat hij zo niet door wil. Hoewel je een dierbaar mens wil vasthouden, is het enige wat we voor hem kunnen doen, hem daarin steunen met begrip en acceptatie en dicht bij hem blijven. Als je hem ziet liggen met zijn lieve grijze kop, waarin alles nog glashelder functioneert, waardoor hij bewust afscheid neemt en zelfs ziijn humor nog niet kwijt is, lijkt hij elk moment weer gewoon op te kunnen staan om in zijn auto te stappen en terug te rijden naar zijn geliefd huis in Italië. Dat maakt het afscheid nog steeds zo onvoorstelbaar irreëel. Mammie Tineke logeert hier en is aan het einde van haar Latijn.
Morgen is Mammie jarig. We zouden met haar naar Maastricht gaan omdat te vieren, naar zij komt nu hier. Mijn (tweede) afspraak met Loes en Wilma kon niet doorgaan, De dood legt een schaduw over de wereld en zet degeen, die hij mee zal nemen in het licht, waar we allemaal naar toetrekken. Het leven verkleint zich; die ene mens wordt nog even het centrum van het universum, zoals hij dat eerder is geweest bij zijn geboorte.
En tussen die twee momenten is hij deelgenoot geweest van vele levens, waarin hij sporen heeft achter gelaten. Ook bij mij. Ik had geen lievere tweede vader kunnen wensen en heb hem dat gelukkig nog kunnen zeggen.
Ik zou willen dat ik met je kon praten. Wat hoop ik dat de weken (in Curaçao) het beoogde resultaat zullen hebben. Na alles wat je hebt meegemaakt in 1997 zul je nooit meer helemaal dezelfde zijn. Maar als je je lichamelijk weer de oude zult voelen, zul je alles uit het het leven en jezelf kunnen halen wat maar mogelijk is. Opnieuw en herkansing. Eigenlijk was je voor mij al geslaagd. Maar Olivier wil meer en krijgt die kans. Ook ik wil meer. Meer doen, denken en maken en zijn voor anderen, dan de gemiddelde mens. Zo wil ik 1998 ingaan.
Ik hoop natuurlijk intens dat we vrijdag naar de 'Hohe Messe' zullen gaan. Als dat niet doorgaat, beschouw ik het maar als één van de teleurstellingen waar het jaar vol van was, de laatste (?) test" van de training in acceptatie. Het zal de laatste teest niet zijn, maar gelukkig zijn we jong en flexibel genoeg om te blijven hopen "im Vorgefühl vom hohen Glück." Oud jaar misschien. We blijven plannen maken.
Ik heb, denk ik, een groot inlevingsvermogen, maar het lukt me eenvoudig niet me een voorstelling te maken van het leven, waaruit hoop en verwachting verdwenen zijn. Toch komt die tijd onvermijdelijk voor ons allemaal. Daarom wil ik nu genieten van elk goed moment, blijven hopen en plannen maken,
Hoe gaat het met je, wat denk je, wie ben je ?
Gehaast: ik kan de woorden niet vinden. Ik wil weer eens alleen met jou door een museum lopen. Is dat teveel gevraagd? Tot gauw hoop ik. Ik ben zo blij dat je weer veilig terug bent !J.eim.
